Στην επικαιρότητα φυσικά προέχει η διαχείριση της πανδημίας και η αμφιταλάντευση των πολιτικών μεταξύ της εξασφάλισης της υγείας των πολιτών και της ανάσχεσης των οικονομικών επιπτώσεων.
Λίγες είναι οι φωνές αυτή τη στιγμή, για την εποχή που θα ανατείλει, μετά το
τέλος της πανδημίας.
Οι φωνές αυτές, συνήθως προσπαθούν να σκιαγραφήσουν τα διδάγματα από αυτή την
υγειονομική καταστροφή που έπληξε τον πλανήτη και ανάλογα με το ιδεολογικό
πρόσημο του καθενός, προσπαθούν να
δείξουν πόσο αποτελεσματικό είναι το κράτος ή πόσο βοήθησε ή όχι το ιδιωτικό
κεφάλαιο στην αντιμετώπισή της.
Και διατηρώ τις ελπίδες αυτές, επειδή κατά τη διάρκεια των μνημονιακών κρίσεων, έγινε αισθητό ότι οι πολίτες οδηγήθηκαν σε συνεργατικές πρωτοβουλίες από αναγκαιότητα. Όταν το νεοφιλελεύθερο αφήγημα αποτυγχάνει να εξασφαλίσει τα βασικά δικαιώματα και τις βασικές ανάγκες επιβίωσης, ενώ παράλληλα και το κράτος (του οποίου οι μηχανισμοί είναι βαθιά εξαρτημένοι από τους μηχανισμούς της αγοράς), δείχνει την ανεπάρκειά του στην υποστήριξη των κοινωνικών αναγκών, τότε οι ίδιοι οι πολίτες καταστρώνουν ένα δίχτυ αυτοπροστασίας, που μεταφράζεται σε μια οργιώδη δημιουργία σχημάτων αλληλεγγύης και εναλλακτικών οικονομικών τρόπων επιβίωσης.
Ας δούμε αρχικά αν το αφήγημα της ελεύθερης αγοράς μπορεί με μια επανεκκίνηση της οικονομίας να φέρει κάποιου είδους ανάπτυξη. Και πρώτα απ' όλα ας προσπαθήσουμε να ορίσουμε τις έννοιες "επανεκκίνηση" και "ανάπτυξη". Το ερώτημα που πρέπει να θέσουμε για έναν τέτοιο ορισμό είναι "Για ποιούς;"
Η "επανεκκίνηση" έχει να κάνει με μια ενίσχυση των προνομίων των κεφαλαιοκρατών. Η λογική είναι ότι αν υπάρξουν ευνοϊκές προϋποθέσεις για επενδύσεις, τότε αυτές οι επενδύσεις θα ενεργοποιήσουν δημιουργικές δυνάμεις, θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας, νέα εισοδήματα και μια συνολική οικονομική και κοινωνική αναβάθμιση. Κι όλα αυτά με κινητήρια δύναμη την επιδίωξη κέρδους.
Στη πράξη, αυτό το αφήγημα έχει να επιδείξει όλο και χειρότερες συνθήκες εργασίας, όλο και χαμηλότερους μισθούς, όλο και μεγαλύτερα προνόμια για το κεφάλαιο και όλο και μεγαλύτερη περιστολή των εργασιακών δικαιωμάτων. Γιατί; Μα γιατί πλέον πάρα πολλά κράτη ανταγωνίζονται διεθνώς να προσελκύσουν τέτοια κεφάλαια. Και για να προκύψει κερδοφορία για μια επιχείρηση σε καθεστώς πραγματικά ελεύθερης αγοράς, ο μόνος τρόπος είναι η εκμετάλλευση του εργαζομένου.
Για να συγκαλυφθεί αυτό το αδυσώπητο και βάρβαρο πρόσωπο της αγοράς, επιστρατεύονται τα επιχειρήματα του κακού κράτους που φορολογεί υπέρογκα τις επιχειρήσεις, του κακού κράτους που έχει μια γραφειοκρατία που δεν ευνοεί την επιχειρηματικότητα, του κακού κράτους που... είναι κακός επιχειρηματίας!
Και πραγματικά το κράτος είναι κακός επιχειρηματίας. Γιατί; Γιατί βοηθάει σε απίστευτο βαθμό τις επιχειρήσεις. Έτσι οι μεγάλοι επιχειρηματίες έχουν πρόσβαση σε επιδοτήσεις που τους βοηθάει να επεκτείνουν τις δραστηριότητες τους, αποζημιώσεις, ενισχύσεις, φοροαπαλλαγές και δικαιώματα για "διαφυγόντα κέρδη". Για κέρδη που δεν έχουν δηλαδή, αλλά αν δεν ζημιωνόταν εκτιμούν ότι θα είχαν!
Θεωρητικά αυτά τα προνόμια αφορούν την κάθε επιχείρηση ή το κάθε πρόσωπο που θα ήθελε να ασχοληθεί με την επιχειρηματικότητα. Οι κακοπληρωμένοι εργαζόμενοι όμως και οι άνεργοι, ακόμα και με γενναίες επιδοτήσεις ή ευνοϊκά δάνεια, δεν έχουν καμιά ελπίδα να μπουν σε αυτόν τον στίβο του ανταγωνισμού. Δεν μπορούν όλοι οι πολίτες να γίνουν κεφαλαιοκράτες και οι περισσότεροι πολίτες του πλανήτη το μοναδικό εμπόρευμα που διαθέτουν για να πουλήσουν είναι το τομάρι τους σε κάποιο αφεντικό.
Το Ελληνικό επιχειρηματικό στερέωμα, αποτελείται από μικρομεσαίες κυρίως επιχειρήσεις. Το μεγάλο επιχειρηματικό κεφάλαιο είναι ξενόφερτο με προκλητικά προνόμια. Ο ανταγωνισμός με το ντόπιο μεγάλο κεφάλαιο, έχει εξωθήσει τους Έλληνες κεφαλαιοκράτες να μεταφέρουν τις δραστηριότητές τους , εκεί που ευνοούνται (κυρίως δηλαδή σε Βαλκανικές χώρες, όπου τα κόστη μεταφοράς και εργασίας είναι πιο φθηνά, άρα η εκμετάλλευση των εκεί εργαζομένων τους αποφέρει υπεραξία, που μεταφράζεται σε κερδοφορία). Έτσι η "ραχοκοκαλιά" όπως συνηθίζουν να την αποκαλούν της Ελληνικής επιχειρηματικότητας, είναι μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις με λίγους εργαζομένους, όπου ακόμα και τα αφεντικά, είναι εργάτες στα μαγαζιά τους, παρέχοντας υπεραξία με τον δικό τους ιδρώτα, αλλά και λειτουργούν συνήθως σε ένα καθεστώς έντονης εργασιακής εκμετάλλευσης, σε όσους απασχολούν, με εξαντλητικά ωράρια (ειδικά σε τουριστικές περιοχές), μειωμένες ασφαλιστικές παροχές, που δεν ανταποκρίνονται στα αληθινά ωράρια, μειωμένους μισθούς, μειωμένες πληρωμές σε υπερωρίες, κομμένα ρεπό ή άδειες και προσπάθειες να εκμεταλλευτούν κάθε κρατική ενίσχυση και να αποφύγουν κάθε κρατική φορολογία, ενώ δεν λείπουν περιστατικά "μαύρης" οικονομίας με λεφτά που δίνονται λόγω του νόμου, αλλά επιστρέφονται στα αφεντικά από τους εργαζόμενους, με την απειλή ή την υποψία απειλής της απόλυσης.
Οι συνθήκες αυτές και η υψηλή ανεργία ωθούν όλο και περισσότερους ανθρώπους εκτός Ελλάδας, με την ελπίδα καλύτερων προοπτικών.
Και το κράτος;
Ο κρατικός μηχανισμός λοιπόν κράτησε μόνο τις υπηρεσίες ελέγχου της αγοράς, ενώ όλο και περισσότερο παραχωρεί σε ιδιώτες οποιαδήποτε παραγωγική δραστηριότητα που παρέχει υπεραξία.
Στην Ελληνική ιδιόμορφη κοινωνία μάλιστα, με το ιστορικά πελατειακό κράτος, που οι δημόσιες υπηρεσίες πολλές φορές ήταν και είναι στελεχωμένες με υπαλλήλους χαμηλής απόδοσης ή τα τελευταία χρόνια των μνημονίων υποβαθμισμένες και υποστελεχωμένες με προσωπικό που ανακυκλώνει απλά τις λίστες ανεργίας με ελαστικές, βραχυχρόνιες και ανούσιες ορισμένες φορές θέσεις εργασίας, δεν μπορεί να εγγυηθεί οποιαδήποτε προοπτική ανάπτυξης.
Ας συνοψίσουμε εδώ.
Ούτε η ελεύθερη αγορά μπορεί να προσφέρει καλές θέσεις εργασίας, αφού βασίζεται στην εκμετάλλευση των εργαζομένων, ούτε και το κράτος μπορεί να προσφέρει καλές θέσεις εργασίας, αφού έχει υπονομευτεί από πολιτικές πελατειακές λογικές και έχει στενή εξάρτηση από τις δυνάμεις της αγοράς.
Ποιά εναλλακτική υπάρχει σε αυτή τη πραγματικότητα;
Πώς μπορούμε να κάνουμε μια νέα αρχή μετά τη πανδημία;
Θα αρχίσουμε να το εξερευνούμε στο επόμενο άρθρο.
Καρανικολόπουλος Σάκης
16/02/2023
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου