6. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ. ΜΙΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΑΝΔΗΜΙΑ

 

Στα προηγούμενα άρθρα μέχρι στιγμής διαπιστώσαμε την αδυναμία τόσο της σφαίρας των αγορών, όσο και της σφαίρας του κράτους να δημιουργήσουν  ποιοτικές θέσεις εργασίας, που να προωθούν την εξέλιξη και την καινοτομία. Είδαμε ότι σε ένα πλαίσιο αχαλίνωτου καπιταλισμού έχει ουσιαστικά μετατραπεί ακόμα και η ιδέα, δηλαδή η καινοτομία, σε εμπόρευμα, με αποτέλεσμα να περιορίζεται η δημιουργικότητα και η εξέλιξη. Έτσι η εκπαιδευτική διαδικασία παύει να εξυπηρετεί τη γνώση και υπηρετεί τις αγορές, με τις οποίες φιλοδοξεί να συνδεθεί βολικά.  Περιγράψαμε συγκεκριμένα την έννοια της υπεραξίας και διαπιστώσαμε ότι μπορεί να παραχθεί μόνο με εκμετάλλευση της εργασίας κάποιου από κάποιον άλλον που θα ωφεληθεί σε βάρος του πρώτου. Τέλος ψηλαφίσαμε τις ρίζες των πολιτικών ιδεολογιών, που η αντανάκλασή τους εμπεριέχεται στους σύγχρονους κομματικούς οργανισμούς.
Το ερώτημα που τίθεται λοιπόν σε αυτή τη πραγματικότητα, είναι αν υπάρχει άραγε κάποιος τρόπος ο οποίος να δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας, οι οποίες μάλιστα θα δίνουν κίνητρα στους εργαζομένους να καινοτομήσουν, να μοιραστούν τις ιδέες τους ελεύθερα, να δημιουργούν συνθήκες ενδιαφέρουσας μάθησης μέσα από την ίδια την εργασία -η οποία φυσικά θα συνδέεται άμεσα με την παραγωγή-, θα έχει δημοκρατικότερες συνθήκες διοίκησης, διαφάνεια στον οικονομικό έλεγχο και κυρίως θα περιορίζει την εκμετάλλευση. Επομένως θα πρέπει η υπεραξία που παράγεται να μην σφετερίζεται από κάποιον εργοδότη, αλλά εργοδότης να είναι η ίδια η κοινότητα που παράγει κάτι και η παραγωγή να επιστρέφει προς κατανάλωση στον ίδιο τον εργαζόμενο.

Η απάντηση στο ερώτημα αυτό, είναι καταφατική υπό προϋποθέσεις. Και η απάντηση είναι ο συνεταιρισμός.
Η προϋπόθεση είναι να δημιουργηθεί μια κουλτούρα συνεργασίας σε έναν κόσμο που μας μαθαίνει να είμαστε ανταγωνιστικοί από τα γεννοφάσκια μας.
Τα προτερήματα είναι σαφή: Οι αποφάσεις παίρνονται συλλογικά. Οι διαχειριστές εκλέγονται από τους ίδιους τους εργαζόμενους-μέλη του συνεταιρισμού, άρα λειτουργούν με δημοκρατικότερη φιλοσοφία σε σχέση με μια κλασική επιχείρηση. Το κεφάλαιο λειτουργίας μοιράζεται σε πολλά άτομα. Επίσης τα οικονομικά στοιχεία είναι προσβάσιμα σε όλα τα μέλη του συνεταιρισμού, τα οποία έχουν λόγο στο τρόπο διαχείρισής τους.
Δυστυχώς οι συνεταιρισμοί στη χώρα μας, έχουν μια κακή προϊστορία, η οποία οφείλετε σε περιπτώσεις κακοδιαχείρισης των χρημάτων, κομματικών παρεμβάσεων στη λειτουργία τους, θεσμικών κανόνων που τους κάνουν ανελαστικούς, υπονόμευσής τους από τα ίδια τα μέλη που σκέφτονται εγωιστικά ή τους χρησιμοποιούν για προσωπικά μόνο οφέλη και  φυσικά το ότι λειτουργούν σε ένα ανταγωνιστικό παγκόσμιο περιβάλλον και κινδυνεύουν αν πετύχουν, είτε να εξαγοραστούν από βασικούς παίχτες του καπιταλισμού, είτε να διασπαστούν από τέτοιες ανταγωνιστικές δυνάμεις. Και ο τελευταίος είναι και ο μεγαλύτερος κίνδυνος.

Οπότε οι συνεταιρισμοί θα πρέπει να γίνουν περισσότερο ευέλικτοι.
Και τέτοιες προσπάθειες ευελιξίας έχουν γίνει ήδη. Στη χώρα μας έχουν έρθει με τη μορφή των ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ (Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις).
Οι προσπάθειες όμως αυτές, που θεσμοθετήθηκαν εν μέσω οικονομικής κρίσης, δυστυχώς απέτυχαν.
Και απέτυχαν ίσως γιατί αφέθηκαν ρομαντικά στην ιδέα ότι οι άνθρωποι σε περιόδους οικονομικής κρίσης αυτόματα γίνονται πιο αλληλέγγυοι, ενώ θα έπρεπε να υπήρχε μεγαλύτερη ενημέρωση για τα οφέλη τους και καλύτερη θεσμική θωράκιση, ώστε να ανταπεξέλθουν στο ανταγωνιστικό περιβάλλον.
Στα επόμενα κεφάλαια λοιπόν, θα ασχοληθούμε εκτενέστερα τόσο με τα προσωπικά και κοινωνικά οφέλη τέτοιων συνεταιριστικών επιχειρήσεων, όσο και με τα λάθη και τα εμπόδια που εγείρονται στην δημιουργία και τη λειτουργία τους. Θα διερευνήσουμε τις τάσεις που υπάρχουν διεθνώς σε αυτόν τον τομέα και τη θέση της χώρας μας μέσα στο συνεταιριστικό οικοσύστημα.
Ειδικά μετά την πανδημία και με μια νέα και χειρότερη οικονομική κρίση να προοιωνίζεται, οι συνεταιριστικές κοινωνικές επιχειρήσεις θα είναι όχι απλός ένα αποκούμπι επιβίωσης, αλλά μια μοναδική ευκαιρία για  μια νέα κουλτούρα εργασιακών σχέσεων και όχι μόνο οικονομικής, αλλά και κοινωνικής ανάπτυξης, με ευεργετήματα στη ποιότητα της παραγωγής, την διάχυσης της καινοτομίας, του σεβασμού στο φυσικό περιβάλλον, την ενδυνάμωση της τοπικής κοινότητας και των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών της και τελικά της ίδιας της δημοκρατίας και της φιλοσοφίας της, που εμπεριέχει τα ψήγματα μιας νέας και εξελιγμένης πολιτικής ιδεολογίας.